Waarom blijven we vasthangen in dezelfde patronen en waarom kan ik die slechte gewoontes zo moeilijk afleren? Daarvoor moeten we een kijkje nemen in onszelf, in onze hersenpan.
Wij als mens hebben eigenlijk 3 breinen voor de prijs van 1.
1. Het reptielenbrein
Dit bevat onze oerdriften: overleven, voortplanten en territorium veroveren. De reacties zijn reflexmatig, direct en niet onderhevig aan keuze of emotie. Bij een bedreiging gaan we vechten, vluchten of verstijven (fight, flight and freeze)
2. Het zoogdierenbrein (limbisch systeem)
Dit brein heeft zich veel later ontwikkeld en bevat onze emoties. Emoties geven aan of we op de juiste manier handelen. De criteria voor deze emotionele feedback leiden we af uit normen, waarden en doelen die samenhangen met sociaal groepsgedrag en opvoeding.
3. Het menselijk brein (neocortex)
Dit is het derde deel van onze hersenen en is vrij recent ontwikkeld. Het stuurt ons intelligente gedrag. Het huisvest ons bewustzijn en zelfbewustzijn. Dankzij dit rationele brein kunnen we nadenken, vooruitdenken en concrete incidentele gebeurtenissen abstraheren.
Onze drie breinen functioneren in samenspel, en veroorzaken uiteindelijk al ons gedrag. Maar wat we doen wordt in grote lijnen bepaald door het dominante gedeelte. Aangezien de neocortex (het mensenbrein) het grootste gedeelte van onze hersenen omvat, zou je denken dat dit gedeelte het meest actief is. Toch maak je de meeste beslissingen op basis van emoties (vanuit het limbisch brein) en je primitieve instincten (vanuit het reptielenbrein).
Hoe ons reptielenbrein ons in onze slechte gewoontes houdt
Iedereen heeft wel een bepaalde manier van leven ontwikkeld die past binnen zijn of haar comfortzone en zonder dat je het zelf door hebt blijft je gedrag terugschieten in deze automatische piloot. Het reptielenbrein wordt gedreven door evolutionaire basisbehoeften en wil zichzelf daarom zoveel mogelijk belonen, gevaar afwenden en in de eigen comfortzone blijven. Zodra deze basisbehoeften onder druk komen te staan, kan het reptielenbrein zorgen voor gevoelens van angst, onrust en stress. Hierdoor is het bijvoorbeeld moeilijk om niet te snoepen, durf je geen nieuwe dingen te ondernemen of blijf je eerder hangen in een fixed mindset.
Het reageert instinctief in zaken zoals voortplanting en voeding en heeft eigenlijk maar één ultieme taak, overleven. Het is als de automatische piloot die je beschermt tegen gevaar en oncomfortabele situaties door altijd maar dezelfde veilige route te vliegen. Ons overlevingsinstinct vertelt ons dat we de vorige dag hebben overleefd. Als we vandaag dus hetzelfde doen als gisteren, overleven we weer een dag, het probeert om van vandaag een kopie te maken van gisteren. Want dat voelt comfortabel en veilig. Doe je iets om dit patroon te doorbreken? Dan kan je weerstand verwachten. Je gaat niet buiten je comfortzone en dat stemmetje begint je allerlei excuses toe te fluisteren. Het reptielenbrein bestempelt het aan alle kanten als onveilig, zodat je uiteindelijk weer terugvalt in je oude gedragspatronen. Je zoogdierenbrein en je reptielenbrein kapen als het ware samen je menselijke brein en nemen de controle over.
Je bent je hier niet van bewust, jou terugkrijgen in je oude patronen gebeurt op een heel subtiele manier. Besluit je te stoppen met roken? Dan zal het reptielenbrein je niet zeggen dat je dit absoluut nooit moet doen. Het zal eerder zeggen “Goed dat je stopt met roken, maar je kunt beter wachten tot na Nieuwjaar” of “Je kan ook gelegenheidsroker worden, dat is al beter dan fulltime roker”. Het is constant bezig met compromissen sluiten en het manipuleren van je gezonde verstand.
Maar die hagedis is niet onoverwinnelijk. Met aandacht, kennis en bewustwording kan je die ingesleten patronen in het reptielenbrein veranderen. Net als leren autorijden is dat in het begin niet altijd gemakkelijk, maar na verloop van tijd gaat het steeds beter. Op een gegeven moment vervang je zo oude gewoonten door nieuwe en heb je de programmering die jou aanstuurt zelf veranderd.
Hoe kan ik mijn reptielenbrein herprogrammeren?
Eerst moet je je bewust worden van dat kleine stemmetje in je hoofd en het effect ervan op je gedrag. Zodra je je bewust bent van zijn werking, kan je hem beter aanpakken. Wil je je gedrag veranderen? Probeer een antwoord te formuleren op deze vragen:
Wanneer komt je slechte gewoonte voor?
Hoe vaak doe je het elke dag?
Waar ben je?
Met wie ben je?
Wat triggert het gedrag en zorgt ervoor dat het begint?
Neem harde besluiten en blijf bij deze besluiten, ook al voel je weerstand. Laat je reptielenbrein je koers niet veranderen, ga er zelfs niet mee in discussie. Blijf jezelf er aan herinneren waarom je hebt gekozen om van koers te veranderen. Zeg niet “ik wil stoppen met roken want het is niet gezond.’ Vermijd het woord ‘niet’, dit triggert net het reptielenbrein. Zeg in de plaats “Ik wil stoppen met roken want ik ben een gezond persoon en wil lang leven.” “Ik druk de rem er nu resoluut op.”. Kies vervolgens een vervanger voor je slechte gewoonte.
Zorg dat je op voorhand een plan hebt over hoe je zal reageren wanneer je geconfronteerd wordt met de stress of de verveling die je slechte gewoonte uitlokt. Wat ga je doen als je de neiging krijgt om te roken? (Voorbeeld: ademhalingsoefeningen in plaats daarvan.) Sluit zoveel mogelijk triggers uit.
Probeer je krachten te bundelen met iemand en stop samen. Jullie kunnen elkaar verantwoordelijk houden en samen jullie overwinningen vieren. Visualiseer vervolgens dat je slaagt. Zie jezelf de sigaretten weggooien of gezond eten kopen. Wat de slechte gewoonte ook is die je wilt doorbreken, visualiseer jezelf het verpletteren, glimlachen, en genieten van jouw succes.
Gebruik ten slotte het woord ‘maar’ om negatieve zelfpraat te overwinnen. Het is gemakkelijk om jezelf te veroordelen voor het niet beter doen. Het is makkelijk om jezelf te vertellen hoe slecht je bent wanneer je een fout maakt. Als dat gebeurt, maak de zin dan af met "maar". "Ik ben uit vorm, maar ik kan in vorm zijn over een paar maanden."
Als je je nieuwe gedrag maar hard genoeg erdoorheen drukt zal het reptielenbrein uiteindelijk buigen en zal het je nieuwe gedrag als veilig zien en nieuwe gewoontes creëren.
Comments