De "Dramadriehoek" en de "Winnaarsdriehoek" zijn concepten uit de Transactionele Analyse (TA), een psychologische theorie die zich richt op communicatie, gedrag en persoonlijke ontwikkeling. Deze concepten helpen bij het begrijpen van interactiepatronen en hoe mensen omgaan met conflicten. Laten we beide driehoeken bespreken:
Dramadriehoek: De Dramadriehoek, ook wel bekend als de Karpman-driehoek, beschrijft drie rollen die mensen kunnen aannemen in een conflictsituatie: het Slachtoffer, de Redder en de Aanklager. Deze rollen vormen een vicieuze cirkel van negatieve interacties en kunnen leiden tot miscommunicatie en emotionele uitputting. Hier zijn de rollen in de Dramadriehoek:
Slachtoffer: Deze persoon voelt zich hulpeloos en machteloos. Ze geloven dat ze het slachtoffer zijn van omstandigheden en hebben de neiging om anderen verantwoordelijk te houden voor hun problemen.
Redder: De Redder probeert het Slachtoffer te helpen, maar vaak op een betuttelende manier. Ze kunnen overbezorgd zijn en hun hulp opdringen, soms zelfs zonder dat het Slachtoffer daarom heeft gevraagd.
Aanklager: De Aanklager wijst met een beschuldigende vinger en geeft anderen de schuld. Ze kunnen kritisch en veroordelend zijn en kunnen het Slachtoffer en de Redder de schuld geven van de situatie.
Winnaarsdriehoek: De Winnaarsdriehoek, ook wel bekend als de Empowermentdriehoek of TED-driehoek, is een positiever alternatief voor de Dramadriehoek. In de Winnaarsdriehoek worden gezonde en constructieve rollen aangemoedigd. Hier zijn de rollen in de Winnaarsdriehoek:
Realist: In plaats van het Slachtoffer neemt de Realist verantwoordelijkheid voor zijn of haar acties en keuzes. Ze zijn proactief en streven naar oplossingen.
Coach: De Coach ondersteunt anderen zonder betuttelend te zijn. Ze bieden begeleiding en moedigen aan tot zelfreflectie en groei.
Challenger (Uitdager): In plaats van de Aanklager daagt de Challenger anderen uit op een constructieve manier. Ze dagen uit tot verbetering en dagen uit tot zelfontplooiing.
Het idee van de Winnaarsdriehoek is om te streven naar gezonde en respectvolle interacties, waarbij mensen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leven en anderen ondersteunen in plaats van te veroordelen. Het begrijpen van deze driehoeken kan helpen om effectiever te communiceren en conflicten op een positieve manier op te lossen.
Dramadriehoek – hoe doorbreek je het drama?
Vastzitten in de dramadriehoek, herken je dat? En wat is een dramadriehoek? En hoe kun je de dramadriehoek doorbreken? Of op zijn minst herkennen welke rol je speelt en in welke vicieuze cirkel je steeds blijft rondlopen. Het lastige met de dramadriehoek is, dat zodra je erin zit, je gaat geloven dat het waar is. Je kunt niet meer goed oordelen wat er gebeurt. Je mist onderscheidingsvermogen en het wordt moeilijk om verantwoordelijkheid te nemen. Dat geldt voor alle drie de rollen!
De rollen
De aanklager
Het slachtoffer
De redder
Alle drie de rollen zijn uitwisselbaar. De ene keer speel je het slachtoffer, dan weer de redder en op zijn beurt weer de aanklager. Deze rollen kun je bewust en minder bewust inschakelen om situaties en mensen naar je hand te zetten. Omgekeerd kunnen anderen ook weer rollen aannemen waardoor jij in iemands drama getrokken wordt. Soms lijkt het alsof er geen einde aankomt en blijf je maar vastplakken aan een bepaalde rol. Totdat je gaat zien wat er gebeurt en ingrijpt, kun je het spel stoppen. Dit betekent overigens niet dat je jezelf ervan distantieert. We zijn nu eenmaal sociale wezens en zullen altijd in interactie zijn met relaties in het sociale leven. Dat kan familie zijn, maar ook werkrelaties of vrienden of kennissen. En wat dacht je van de buren! De spelers in de dramadriehoek verdringen hun schaduwzijden, waardoor die de macht over ze hebben.
De aanklager
De aanklager heeft graag de touwtjes in handen. Hij moppert, bekritiseert, analyseert de fouten van anderen en kan de hele dag daarmee bezig zijn. Hij kan het niet uitstaan dat anderen niet kunnen zien wat hij ziet. Hoe kunnen mensen zo stom zijn. Naar de redder toe is hij arrogant, dat ze de problemen maar niet kunnen oplossen. Naar het slachtoffer is hij ongeduldig en beschuldigend. De aanklager kan wel wat empathie gebruiken zodat hij zich meer kan inleven in de positie van de andere rollen.
treft geen blaam
is niet zelf verantwoordelijk
heeft zelf het gevoel beter te zijn dan de ander
houdt anderen op afstand
Het slachtoffer
Je zou denken dat het slachtoffer een niet gekozen en passieve rol is, maar er schuilt net zoveel machtsvertoon in het slachtoffer als in de aanklager. Het slachtoffer ‘geeft het op’, gaat bij de pakken neerzitten en zich stilletjes ergeren aan de aanklager en zielig doen bij de redder. Succes verzekerd want echt opgeven doet hij niet, want hij trekt nog steeds aandacht. Soms met overgevoeligheid of zelfs met hysterie. Het is een soort sabotage. Het lijkt namelijk of hij geholpen wil worden, maar zodra iemand in de bres springt om hem te helpen, gaat hij zelf aanklagen. Het was namelijk net zo veilig en comfortabel in de slachtofferrol. Zo zie je dat rollen inwisselbaar zijn.
hoeft niet na te denken,
hoeft niet te kiezen
heeft geen verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag
wordt door anderen verzorgd
De redder
Er is natuurlijk niemand zo nobel en behulpzaam als de redder. Als we hem niet hadden, waar zouden we dan zijn? Het ziet er allemaal heel goedbedoeld uit, maar er schuilt ook arrogantie in het redden van de hulpeloze mens. Bijna superieur. De redder wordt getriggerd door het slachtoffer en zal hem eindeloos blijven helpen omdat we net lazen dat het slachtoffer misschien wel helemaal niet geholpen wil worden. Door het redden van het slachtoffer, voedt hij zelfs de zwakheid van het slachtoffer.
maakt zichzelf belangrijk
maakt anderen afhankelijk
laat zien hoe goed hij of zij is
bemoeit zich met anderen, niet met zichzelf
Dramadriehoek doorbreken – Apathie – Empathie – Sympathie
Wat er werkelijk gebeurt in de dynamiek van de dramadriehoek is een uitwisseling van de emoties: apathie, aversie en sympathie. Apathie geeft het op, loopt door, ontwijkt. Sympathie heeft medelijden maar helpt niet echt. Aversie klaagt aan maar is ook verhard. Empathie is een gevoel waarbij ook nagedacht wordt. Er is dan daadwerkelijk inlevingsvermogen in de andere rol. De een kan zich dan in de ander verplaatsen. Iemand die vastzit in de dramadriehoek kan zich niet verplaatsen in de ander.
De dramadriehoek doorbreken kan als alle drie de rollen de verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen gedrag. Dit kan door het oefenen van bovengenoemd inlevingsvermogen maar ook door meer zelfinzicht. Door goed te gaan kijken wat er werkelijk gebeurt is er niet alleen kijken naar de ander nodig, maar ook kijken naar de zelf. Een zekere mate van introvertie en introspectie kan je eigen patroon doorbreken. Door bijvoorbeeld niet meer te reageren, maar te responderen krijgt het drama al wat meer lucht. Met responderen kijk je eerst even naar je eigen gedrag voordat je op de ander zijn nek springt. Reageren kan uit oude gewoonten of emoties zijn. Oefen bijvoorbeeld in simpelweg observeren en laat je mening even thuis.
Winnaarsdriehoek
Door even afstand te nemen van het drama, als een onthechte toeschouwer, kan een negatieve spiraal omgedraaid worden in een win-win situatie. De aanklager stopt met oordelen, de redder wordt helper en opvoeder, en het slachtoffer deelt echte gevoelens en kan zich daadwerkelijk kwetsbaar opstellen. De grenzen worden weer duidelijk en er komt een gezonde en volwassen manier van aandacht vragen.